In het huidige regeerakkoord komt het woord participatie acht keer voor. Steeds in relatie tot arbeidsparticipatie. Over een participatiesamenleving – of actieve burgers – wordt met geen woord gerept. De enige burgers van wie iets actiefs wordt verwacht, zijn de vluchtelingen, van wie een ‘actieve integratie’ wordt verwacht. Ik heb het nog even nagekeken: ook de troonrede uit 2017 rept met geen woord over participatie. Toch blijft de actieve burger een belangrijke spil in de Nederlandse participatiesamenleving. Helaas berust die op drie onterechte aannamen, zoals de bijdragen in dit themanummer laten zien. Welke dat zijn? Dat zult u zelf moeten lezen in het artikel van prof. Trommel en in de drie bijdragen van zijn kritische en slimste studenten. Een tipje van de sluier: er is publieke liefde en zelfliefde mee gemoeid.
Aansluitend een mooi dossier over de klusseneconomie, ofwel de platformisering van arbeid. Dit gaat over de mensen die zich aanbieden als klusjesman of -vrouw op online platforms. En ook de vragers komen er terecht: ‘gezocht, loodgieter voor het repareren van een inbouwtoilet’ kwam laatst nog op mijn Facebook voorbij. Nee, nog geen bye bye – maar het duurt niet lang meer. Eerst nog tijd vinden om te achterhalen wat ‘ze’ al van me weten. Maar goed, ook deze platformisering noopt tot beleidsoplossingen op maat.
In de boeken deze keer aandacht voor Thuis. Het drama van een sentimentele samenleving van Duyvendak, wat per ongeluk een prachtige combinatie maakt met een bespreking van Kleins Nee is niet genoeg. Tegen Trumps shockpolitiek. Duyvendak onderzoekt het sentiment van het nationalisme, het erbij willen horen, en waarschuwt waartoe dat kan leiden: bijvoorbeeld een vijandige houding ten opzicht van relatieve buitenstaanders. Naomi Klein heft de middelvinger naar het thuisgevoel van Trump en naar zijn ‘groeidenken’ dat de aarde uitput, zoals Kamerlid Van Dijk het werk van Klein typeert.
Tot slot het thuisgevoel in het burgerschapsonderwijs. Dr. Eidhof legt een blinde vlek bloot: blijkbaar leren we leerlingen op middelbare scholen in burgerschapsonderwijs vooral om zich aan te passen (om zich zo thuis te voelen?), maar geven we hun niet echt invloed om onrechtvaardigheden aan te pakken.
Conclusie: het thuisgevoel van actieve burgers is belangrijk voor een gedepolitiseerde samenleving – de buurt-BBQ is de ultieme vorm van participeren. Zouden alle individuele BBQ’s op de dakterrassen in mijn Amsterdamse binnentuin ook als buurt-BBQ en participatie tellen? Ze geven me wel een thuisgevoel.