In hun boek Onderzoeksgedoe willen Karin Wittebrood en Robbert Braak wetenschappelijke onderzoekers handvatten geven voor de omgang met situaties waarin hun (wetenschappelijke) integriteit onder druk staat. In deze boekbespreking wordt bezien of het door de auteurs geïntroduceerde begrip onderzoeksgedoe daarbij zinvol is en in hoeverre zij verder in hun opzet slagen.

Dalende responscijfers en oplopende kosten laten onderzoekers nadenken over alternatieven voor traditioneel surveyonderzoek. Panels van inwoners zouden een alternatief kunnen zijn. In dit artikel wordt beschreven dat er verschillende soorten panels zijn, die verschillende implicaties hebben voor de inzetbaarheid en de kosten: panels waarmee bevindingen gegeneraliseerd kunnen worden naar de bevolking, zullen waarschijnlijk niet goedkoper zijn dan surveyonderzoek. Vrijwilligerspanels of panels op basis van river sampling kunnen goedkoper zijn, maar laten generalisatie waarschijnlijk niet toe. Wat voor soort panels waarvoor inzetbaar zijn, hangt af van wat het precieze doel is van een onderzoek: moet het de populatie (zoals alle personen van 16 jaar en ouder in een bepaalde gemeente) beschrijven, of moet het snel inzicht bieden in de mening van bewoners die zich hebben aangemeld voor dat doel?
Het artikel beschrijft tevens de responstrends in officieel surveyonderzoek en het onderzoek dat het CBS heeft verricht naar de inzetbaarheid van een CBS-panel.

Interview met de winnaar van de NSV-VBO-prijs, Jaco Dagevos (projectleider van het EUR Bridge-onderzoeksteam), over het project ‘Met alles opnieuw starten’: Een onderzoek naar de werking van het programma van Stichting Nieuw Thuis Rotterdam.

Politici wordt vaak verweten onvoldoende te luisteren naar de uitkomsten van onderzoek. Rapporten verdwijnen ‘in de la’, feiten en cijfers worden genegeerd. Maar is dat altijd een probleem? Deze column betoogt dat het vanuit democratisch oogpunt gerechtvaardigd of zelfs wenselijk kan zijn dat politici de uitkomsten van studies niet altijd volgen.

Onlangs vierde de Inspectie der Rijksfinanciën – beter bekend als ‘de IRF’ – haar honderdjarig bestaan. In deze column staat Peter van der Knaap stil bij het werk en de werkwijze van deze wakkere waakhond van de rijksfinanciën. Tegenwicht, tegenspraak en het maken van integrale afwegingen: dat is waar het volgens de auteur om gaat bij het streven naar doelmatige uitgaven.

Duurzaamheid wordt steeds belangrijker. Naast ‘goed voor de planeet’ moet beleid ook resultaten opleveren die blijvend zijn. Maar voor duurzame verandering zijn vaak ingewikkelde programma’s nodig. Hierdoor komen traditionele evaluatievragen als ‘Heeft beleid effect?’ in een ander daglicht te staan en zijn nieuwe onderzoeksmethoden nodig. Tegelijkertijd kunnen ook bescheiden maatregelen tot grote veranderingen leiden.

Beleidsonderzoekers kunnen niet alle patronen doorbreken die ons sociaal contract op de proef stellen, maar ze kunnen wel verschil maken door spiegels voor te houden en handelingsperspectieven te bieden. Te vaak wordt meer bewijswaarde gehecht aan rationeel-analytisch of positivistisch onderzoek, zoals doelmatigheidsonderzoek, en minder aan kwalitatief onderzoek, dat meerdere realiteiten benadrukt. Beleidsonderzoekers kunnen laten zien hoe dit elkaar aanvult en van betekenis is voor effectief en legitiem beleid. In dit essay laat de auteur zien wat een sterk sociaal contract vraagt van beleidsmakers en onderzoekers.

Coproductie is niet meer weg te denken uit de Nederlandse bestuurspraktijk. Hierbij ligt de focus vooral op de lokale bestuurslaag, waar coproductie makkelijker te implementeren zou zijn. Toch bestaan er wel degelijk coproductie-initiatieven op regionaal en nationaal niveau. De lokale, regionale en nationale overheid vervullen echter staatsrechtelijk en institutioneel gezien andere functies en voeren andere taken uit. Daarnaast verschilt de (gepercipieerde) afstand tussen burger en overheid tussen de bestuurslagen, evenals het abstractieniveau van de onderwerpen die op de betreffende bestuurslaag worden behandeld. Bestaand onderzoek richt zich echter nauwelijks op de vraag of coproductie hiermee wel op dezelfde wijze wordt vormgegeven op de verschillende bestuurslagen. Dit exploratieve onderzoek verkent deze verschillen door het bestuderen van zes coproductie-initiatieven op het gebied van duurzaamheid en ruimtelijke ordening en pleit voor meer onderzoek naar coproductie op regionaal en nationaal niveau.

Het evalueren van maatschappelijke relevantie is niet altijd vanzelfsprekend voor financiers of onderzoekers. Dit lijkt vaak te abstract of verheven. Met name onderzoekers zijn gewend om de effectiviteit van een interventie op een bepaald doel of een bepaalde doelgroep te meten, maar breiden hun bevindingen niet uit naar hoe dit relevant kan zijn voor het veld. Aan de hand van een praktijkvoorbeeld, het ZonMw-onderzoeksprogramma Suïcidepreventie, wordt besproken hoe de maatschappelijke relevantie is geëvalueerd en welke uitdagingen dit met zich mee brengt. Zo is er geen eenduidige objectieve manier om maatschappelijke relevantie te evalueren. Ook waren de onderzoeksmethoden van de projecten binnen het onderzoeksprogramma erg verschillend. De aanbevelingen vanuit dit project kunnen toekomstige onderzoekers helpen om de maatschappelijke relevantie van hun onderzoek te evalueren. Verdere ontwikkeling en implementatie van gestandaardiseerde methoden of tools die de complexiteit binnen en tussen projecten vastleggen en maatschappelijke relevantie kunnen beoordelen, zijn nodig.