Volgens de auteurs van dit boek vertoont de huidige representatieve keuzedemocratie scheurtjes, om niet te zeggen barsten. Er is steeds minder dualisme tussen kabinet en Kamer. Keuzes worden gemaakt op basis van een relatief gesloten netwerk dat denkt in termen belangenuitruil en kleine stappen. Kennis uit onderzoek wordt in dat proces onderbenut. Besturen bestaat uit top-down processen. De politieke en ambtelijke top heeft een obsessie om altijd in control te willen zijn. Die regenteske en conservatieve benadering past volgens de auteurs echter steeds minder in een steeds complexere wereld. We moeten daarom streven naar een participatieve kennisdemocratie, waarin de beleidsambtenaar van de 21ste eeuw functioneert als een katalyserende spil in een proces van open en innovatieve beleidsontwikkeling.
Het is een waardevol boek met een belangrijke boodschap: veel kan en moet inderdaad anders. Enkele belangrijke thema’s komen in het boek echter onvoldoende aan de orde. In deze boekbespreking wordt hier dieper op ingegaan.

‘The institutionalisation of evaluation in Europe’ is een lijvige, Engelstalige bundel over de institutionalisering van de beleidsevaluatie in Europa, onder redactie van drie Duitse evaluatiedeskundigen. Het boek bestaat uit een inleidend hoofdstuk over het analytisch begrippenkader en de gevolgde methode, zestien landenhoofdstukken, geschreven door nationale experts en twee internationale organisaties, en tot slot een synthesehoofdstuk van de hand van de drie redacteuren. Centraal thema is de verankering van de beleidsevaluatie in het politiek-bestuurlijk systeem, de civiele samenleving en de beroepsgroepen. De bundel is de eerste in een reeks van vier boeken, die samen een ‘wereldkaart van evaluatiesystemen’ moeten opleveren. Elk hoofdstuk bevat een uitgebreid notenapparaat, literatuurverwijzingen, figuren en tabellen.

Over the past three years a number of reports and initiatives have emerged which seem to point to a different approach to solve problems in and with executive agencies. In the past, most problems were blamed on the agencies, by the media and politicians alike. However, these new reports and initiatives seem to allow room for a different, more realistic explanation. This article lists five of these reports and initiatives. First a letter on the results of the new coalition formation in 2017, concluding that executive agencies are under too much pressure and blame, and drawing more attention to the role of the legislature and the executive powers. Second, a report has been written by the Senior Civil Service – commissioned by a group of ministries – that offers a powerful analysis of the various causes of problems in and with executive agencies, leading to a number of prescriptions for all parties involved. Third, a ministerial committee has been established to discuss these problems and possible solutions on a regular basis. Fourth, the House of Representatives has launched a parliamentary inquiry into this topic. And finally, an unsolicited advisory report by the Council of State has been published on the dilemmas around ministerial accountability, stating that the blame for problems in and with executive agencies is often attributed in a false way. Together these five reports and initiatives call for a broader approach in handling such problems and hence more effective solutions.

Algorithms are starting to play an increasingly prominent role in government organizations. The argument is that algorithms can make more objective and efficient decisions than humans. At the same time, recent scandals have highlighted that there are still many problems connected to algorithms in the public sector. There is an increasing emphasis on ethical requirements for algorithms and we aim to connect these requirements to insights from public administration on the use of technologies in the public sector. We stress the need for responsible algorithmization – responsible organizational practices around the use of algorithms – and argue that this is needed to maintain the trust of citizens. We present two key components of responsible algorithmization – value-sensitivity and transparency – and show how these components connect to algorithmization and can contribute to citizen trust. We end the article with an agenda for research into the relation between responsible algorithmization and trust.

Algorithms applied in public administration are often criticized for lack of transparency. Lawmakers and citizens alike expect that automated decisions based on algorithmic recommendations to be explainable. The focus of this article is the organizational context behind the idea of transparent algorithms. Transparency is portrayed as one of numerous values that are at play when algorithms are applied in public administration. The article shows that applying algorithms may lead to conflicts between these values. Such conflicts often result in trade-off decisions. Looking from the organizational perspective, we describe how such trade-offs can be made both explicitly and implicitly. The article thus shows the complexity of algorithmic trade-offs. As a result of this complexity, we not only call for more transparency about algorithms, but also more transparency about trade-offs that take place in public administration. Finally, we present a research agenda focused on studying the organization of trade-offs.

This article contains a critical reflection on eXplainable Artificial Intelligence (XAI): the idea that AI based decision-making using AI should be transparent to people faced with these decisions. We discuss the main objections to XAI. XAI focuses on a variety of explainees, with different expectations and values; XAI is not a neutral activity, but very value-sensitive; AI is dynamic and so XAI quickly becomes obsolete; many problems are ‘wicked’, which further complicates XAI. In addition, the context of XAI matters – a high level of politicization and a high perceived impact of AI-based decisions, will often result in much criticism of AI and will limit the opportunities of XAI. We also discuss a number of alternative or additional strategies – more attention to negotiated algorithms; to competing algorithms; or to value-sensitive algorithms, which may contribute to more trust in AI-based decision-making.

The police use all sorts of information to fulfil their tasks. Whereas collection and interpretation of information traditionally could only be done by humans, the emergence of ‘Big Data’ creates new opportunities and dilemmas. On the one hand, large amounts of data can be used to train algorithms. This allows them to ‘predict’ offenses such as bicycle theft, burglary, or even serious crimes such as murder and terrorist attacks. On the other hand, highly relevant questions on purpose, effectiveness, and legitimacy of the application of machine learning/‘artificial intelligence’ drown all too often in the ocean of Big Data. This is particularly problematic if such systems are used in the public sector in democracies, where the rule of law applies, and where accountability, as well as the possibility for judicial review, are guaranteed. In this article, we explore the role transparency could play in reconciling these opportunities and dilemmas. While some propose making the systems and data they use themselves transparent, we submit that an open and broad discussion on purpose and objectives should be held during the design process. This might be a more effective way of embedding ethical and legal principles in the technology, and of ensuring legitimacy during application.

‘Nudging’ has been introduced as a policy and management tool as a way to influence behaviour without limiting choice. Nudging is mainly used to influence citizens’ behaviour but can also be used to influence the behavior of healthcare professionals. Examples include posters used to improve hand-hygiene compliance, or ‘default’ options in systems to reduce excessive prescriptions of specific medication. However, using nudges raises major worries and ethical issues, also in relation to the independence of healthcare professionals. While the scientific discussion about the desirability of nudges is extensive, the voices of healthcare professionals, who are the subjects of nudges, remain unheard. In this qualitative research we explore the perceptions of nudging held by various healthcare professionals. The interviews reveal that healthcare professionals are generally unfamiliar with the concept of nudging, but they do recognize nudges in their own field of practice. Furthermore, while they are predominantly positive about nudging, they also express concerns about the pressure on their autonomy. These concerns are related to changing professionalism and regulatory pressures in healthcare.

In the past decade, large infrastructure projects in the Netherlands have often been implemented through Public-Private Partnerships (PPPs), specifically using Design-Build-Finance-Maintain (DBFM) contracts. While the decision to implement projects through PPPs is based on expected advantages for internal parties – the public and private partners in the PPP –, there is a call for more focus on the advantages and disadvantages of PPPs for external stakeholders. External stakeholder management in DBFM projects is based on a contractual division of risks and responsibilities between the partners. However, it is clear from the literature that the contract does not guarantee successful stakeholder management. Relational aspects are important. Little research has been done, however, into the interplay of contractual and relational aspects in achieving successful stakeholder management. This article addresses this research need. A comparative case study was conducted into the PPP projects A9 Gaasperdammerweg and A16 Rotterdam. The study first shows that sanctions, when combined with a relational approach, have a positive effect on the relationships with stakeholders. Second, external stakeholder management cannot be simply outsourced to the private partner and continuous involvement of the public partner is important for success.

Hoeveel nieuwe methoden en technieken van sociaalwetenschappelijk onderzoek zijn er sinds de jaren zestig van de vorige eeuw bij gekomen? Moderne ICT heeft het allemaal wel sneller en makkelijker gemaakt, maar in wezen gaat het nog steeds om dezelfde methoden, wellicht op een enkele uitzondering na. Maar misschien levert deze column reacties op die dit tegenspreken.

Een reflexieve kijk op beleidsonderzoek gaat uit van continue dynamiek tussen kennisontwikkeling en beleids- en uitvoeringspraktijken. Beleidsonderzoekers zoeken naar houvast om gedegen en relevant onderzoek te blijven doen, onderwijl inspelend op onzekerheden, onvoorspelbaarheid en kritische geluiden die kenmerkend zijn voor de huidige kennissamenleving. Via omgevingsbewust werken kunnen zij hun onderzoeksaanpak leren afstemmen op de kenmerken en maatschappelijke context van beleidsdossiers. Via kwaliteitsbewust werken kunnen zij leren inspelen op de verwachtingen rondom een bepaalde expertrol en onderzoeksaanpak binnen de eigen contexten van onafhankelijkheid en wetenschappelijke verantwoording.
Aan de hand van een casus – de lerende evaluatie van het Natuurpact, een innovatieve evaluatiestudie bij het Planbureau voor de Leefomgeving – laten we zien hoe een reflexieve aanpak helpt om onderzoek in de nabijheid van de dynamische beleidspraktijk uit te voeren. Doordat deze aanpak buiten de comfortzone van onderzoekers ligt, is omgevingsbewust en kwaliteitsbewust werken voor onderzoekers geen vanzelfsprekendheid. We roepen beleidsonderzoekers zelf, de organisaties waar ze werkzaam zijn en beleidsmedewerkers op om hun reflexieve vaardigheden verder te ontwikkelen via het inrichten van lerende processen, effectieve kennisdeling via Communities of Practice en leerwerktrajecten, en open en adaptieve kennis-beleidsarrangementen.

Nederland staat voor forse en complexe beleidsopgaven. Deze opgaven vragen om een bijzondere beleidsaanpak met een aansluitende wijze van beleidsevaluatie – namelijk één die leren ondersteunt om iteratief de kwaliteit van het beleid te verbeteren en de weg naar de beleidsambities te vinden. Beleidsonderzoekers en beleidsbetrokkenen werken in lerende evaluaties samen om kennis te produceren voor het gelijktijdig verantwoorden en leren van beleid. Verondersteld wordt dat de kwaliteit en bruikbaarheid van de geproduceerde kennis met deze benadering groter zijn dan bij reguliere, op verantwoording georiënteerde, evaluatiemethoden. Als gevolg daarvan zou lerend evalueren meer impact hebben op beleid voor complexe opgaven. In dit artikel wordt aandacht besteed aan de waarde van lerend evalueren vanuit het perspectief van beleidsbetrokkenen en beleidsonderzoekers van de lerende evaluatie van het Natuurpact (2014-2017), uitgevoerd door het PBL en de WUR. Geconcludeerd wordt dat lerend evalueren de kwaliteit, bruikbaarheid en impact (minder aantoonbaar) van de geproduceerde kennis vergroot, maar onder specifieke voorwaarden: namelijk wanneer onderzoekers erin slagen om leren en verantwoorden, met de bijbehorende rollen en kwaliteitsstandaarden, te benaderen als wederzijds versterkend in plaats van tegenstrijdig. Onderzoekers hebben voelsprieten nodig voor de wisselwerking tussen het proces van kennisproductie en de politiek-bestuurlijke context waarin deze kennis wordt gebruikt. Zowel in de beleids- als onderzoekspraktijk is ruimte nodig voor een verbrede kijk op de functie van beleidsevaluatie om lerend evalueren toe te kunnen passen.

De focus op effectiviteit en vooral ook efficiëntie in beleid leidt wellicht tot beleidsuitvoering die efficiënt is voor de overheid, maar of dat ook zo is voor andere stakeholders, wordt misschien uit het oog verloren. Dat laat de huidige coronacrisis zien, maar blijkt ook uit andere voorbeelden. Voor beleidsonderzoek is het relevant om beleid te evalueren binnen de bredere maatschappelijke context en met de vraag voor wie beleid efficiënt is.

In this article, we investigate the moderating role of political sophistication on the vote for populist parties in Belgium. Building on the literature about the diverse determinants of populist party support, we investigate whether issue considerations and populism-related motivations play a bigger role in the electoral calculus of politically sophisticated voters.
Using data from the 2019 general elections in Belgium, we focus on the cases of Vlaams Belang (VB) and Parti du Travail de Belgique- Partij van de Arbeid (PTB-PVDA). We find evidence suggesting that political sophistication enhances the impact of populism-related motivations on populist party support, although the effects are contingent on the party. Moreover, we show that, for issue considerations, the moderation effect only comes into play for VB voters: the impact of anti-immigrant considerations is greater at increasing levels of political sophistication.

Recent research demonstrates that political parties in western Europe are generally structured along one dimension – and often take more or less similar ideological positions on the economic and cultural dimension – whereas the policy preferences of voters are structured two dimensionally; a considerable part of the electorate combines left-wing stances on one dimension with right-wing stances on the other. These ideologically ‘unserved’ voters are the main focus of this study. Using data from a large-scale survey in Flanders and Wallonia, we demonstrate how the salience of the two dimensions explains whether these unserved voters ultimately end up voting for a right-wing or a left-wing party. Specifically, we show that these voters elect a party that is ideologically closest on the dimension that they deem most important at that time. To summarise, the findings of this study confirm that salience is a key driver of electoral choice, especially for cross-pressured voters.