Nederland staat voor forse en complexe beleidsopgaven. Deze opgaven vragen om een bijzondere beleidsaanpak met een aansluitende wijze van beleidsevaluatie – namelijk één die leren ondersteunt om iteratief de kwaliteit van het beleid te verbeteren en de weg naar de beleidsambities te vinden. Beleidsonderzoekers en beleidsbetrokkenen werken in lerende evaluaties samen om kennis te produceren voor het gelijktijdig verantwoorden en leren van beleid. Verondersteld wordt dat de kwaliteit en bruikbaarheid van de geproduceerde kennis met deze benadering groter zijn dan bij reguliere, op verantwoording georiënteerde, evaluatiemethoden. Als gevolg daarvan zou lerend evalueren meer impact hebben op beleid voor complexe opgaven. In dit artikel wordt aandacht besteed aan de waarde van lerend evalueren vanuit het perspectief van beleidsbetrokkenen en beleidsonderzoekers van de lerende evaluatie van het Natuurpact (2014-2017), uitgevoerd door het PBL en de WUR. Geconcludeerd wordt dat lerend evalueren de kwaliteit, bruikbaarheid en impact (minder aantoonbaar) van de geproduceerde kennis vergroot, maar onder specifieke voorwaarden: namelijk wanneer onderzoekers erin slagen om leren en verantwoorden, met de bijbehorende rollen en kwaliteitsstandaarden, te benaderen als wederzijds versterkend in plaats van tegenstrijdig. Onderzoekers hebben voelsprieten nodig voor de wisselwerking tussen het proces van kennisproductie en de politiek-bestuurlijke context waarin deze kennis wordt gebruikt. Zowel in de beleids- als onderzoekspraktijk is ruimte nodig voor een verbrede kijk op de functie van beleidsevaluatie om lerend evalueren toe te kunnen passen.

This article presents the research program into governance in a knowledge society of professor Albert Meijer and colleagues at Utrecht University. The knowledge society is a society in which (1) citizens are higher educated that ever before and their level of education largely determines their societal position, (2) knowledge plays a key role in administrative and policy processes and is increasingly contested and (3) technology plays a key role in every facet of societal life. Research into governance of and in the knowledge society requires a transdisciplinary and plural approach to scientific work. Transdisciplinarity entails combining insights from science with various forms of contextual and practical knowledge. A plural approach to scientific works means that we should not only do explanatory empirical work but also theoretical, normative and prescriptive research. The overall ambition of this research program is to contribute to a democratic debate about the governance of the future.

The research programme Urban Regions in the Delta (URD) wielded an approach worthy of emulation. Create ‘vital’ project consortia, crosslink the research project with on-going planning and policy making processes, give senior scientists a major role and engage expert process managers. These are four key success factors for knowledge co-creation in the field of area development, according to the programme (Netherlands Organisation for Scientific Research; URD, 2010-2014 http://urd.verdus.nl). Within URD scientists and practitioners were cooperating from the very beginning. The scientific insight and innovations generated are considered not very visible in traditional scientific publications, but the knowledge that was developed provides considerable added value to society.